سوره شمسسوره شمس، نود و یکمین سوره قرآن کریم می باشد و در مکه نازل شده است. ۱ - نام گذارینخستین آیه این سوره، مشتمل بر سوگند به خورشید و فروغ آن است. کلمه « شمس » ۳۴ بار در قرآن آمده است؛ از جمله در آغاز این سوره که خداوند به آن سوگند یاد کرده و سبب نامیدن سوره به «شمس» شده است. ۲ - پیام سورهپیام سوره این است که « فلاح » در سایه «تزکیه نفس»، و زیان و تباهی بر اثر پوشاندن و گمراه کردن نفس تحقق می‌یابد. از این روی، انسان - که با الهام خدایی تقوا را از فجور و کار نیک را از کار زشت تمیز می‌دهد- اگر بخواهد رستگار شود باید باطن خود را تزکیه کند، و آن را با پرورشی صالح بپروراند و رشد دهد، با تقوا بیاراید، و از زشتی‌ها پاک کند، و گر نه از سعادت و رستگاری محروم می‌ماند، هر قدر بیش تر آلوده اش کند، و کمتر بیاراید محرومیتش بیش تر می‌شود، و آن گاه به عنوان شاهد داستان ثمود را ذکر می‌کند که به جرم این که پیامبرشان حضرت صالح را تکذیب کرده، ناقه‌ای را که مامور به حمایت از آن بودند بکشتند، به عذاب استیصال و انقراض مبتلا شدند، و با نقل این داستان به اهل مکه تعریض و توبیخ می‌کند. سوره مورد بحث به شهادت زمینه‌ای که دارد در مکه نازل شده است. ۳ - ویژگی‌های سوره شمس۱. پانزده آیه به عدد کوفی و بصری و شامی و مدنی، ۱۶ آیه به عدد مکی، ۵۴ کلمه و ۲۴۰، ۲۴۷ یا ۲۵۳ حرف دارد. ۲. در ترتیب نزول بیست و ششمین و در قرآن کریم نود و یکمین سوره است. ۳. پس از سوره قدر و پیش از سوره بروج در مکه نازل شد و هیچ آیه مدنی ندارد. ۴. از سور مفصل و از نوع اوساط آن به شمار می‌آید. ۵. هیجدهمین سوره‌ای است که با سوگند آغاز می‌شود. ۶. گفته‌اند نسخی در آیات آن رخ نداده است. ۴ - مطالب سوره۱. یازده سوگند به منظور بیان عظمت اشیای مورد سوگند و اثبات نیاز به تهذیب برای رستگاری؛ ۲. اشاره به نفس انسان و آمادگی آن برای کمال؛ ۳. خودسازی و تزکیه؛ ۴. اشاره به قوم ثمود و ناقه صالح و مجازات آنان به دلیل ترک تهذیب نفس و فرورفتن در شقاوت. [۳]
هاشم زاده هریسی، هاشم، ۱۳۱۷، شناخت سوره‌های قرآن، ص۵۴۷.
[۴]
رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، ص۵۹۰.
[۸]
جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، ج۱، ص۳۱۵.
۵ - کاربرد فقهی سوره شمساز آن به مناسبت در باب صلات سخن گفته‌اند. ۶ - حکم قرائت سوره شمسقرائت سوره شمس در رکعت دوم، و به قول برخى، در رکعت اول نماز عید فطر و عید قربان مستحب است. چنان که مستحب است روز۲۵ ذیقعده، هنگام بالا آمدن خورشید دو رکعت نماز گزارده و در هر رکعت پس از حمد پنج بار سوره شمس بخواند. ۷ - عناوین مرتبطاسامی سوره شمس. ۸ - پانویس
۹ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۷۲۵. فرهنگ نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله«سوره شمس». |